بخل اهل‌کتاب (قرآن)مقصود از اهل کتاب، پیروان مذاهب و ادیانی می‌باشند که پیامبر آنان دارای کتابی بوده است که از سوی خداوند برای هدایت انسان‌ها به او وحی شده باشد. در برخی آیات از ناخشنودی بخیلان اهل کتاب، از نزول خیر به مسلمانان سخن به میان آمده است. ۱ - بخل اهل‌کتاب نسبت به مسلمانانبخیلان اهل کتاب، از نزول هرگونه خیری بر مسلمانان ناخشنود و ناراحت می شدند؛ خداوند در سوره بقره به این مسأله اشاره کرده است: ما یود الذین کفروا من اهل الکتـب... ان ینزل علیکم من خیر من ربکم... «کافران اهل کتاب، و (همچنین) مشرکان، دوست ندارند که از سوی خداوند، خیر و برکتی بر شما نازل گردد؛ در حالی که خداوند، رحمت خود را به هر کس بخواهد، اختصاص می‌دهد؛ و خداوند، صاحب فضل بزرگ است». ۱.۱ - منظور از خیر در آیهدوست ندارند کافرین چه از اهل کتاب و چه از آنهایی که پرستش بتها مینمایند و برای خدا شریک قرار میدهند اینکه خداوند از خیری که در نزد او است برای شما بفرستد، و منظور از خیر چیزی است که خداوند وحی کرده و نازل فرمود بر پیامبر خود که عبارت است از قرآن و احکام و مقررات و انگیزه دوست نداشتن دشمنی و حسادت است. ۱.۲ - علت بخل اهلکتاباگر مراد باهل کتاب خصوص یهود باشد هم چنان که ظاهر سیاق هم همین است، چون آیه قبل در باره یهود بود، آن وقت توصیف یهود باهل کتاب، می‌فهماند که علت اینکه دوست نمی دارند کتابی بر شما مسلمانان نازل شود، چیست؟ و آن این است که چون خود آنان اهل کتاب بودند، و دوست نمی داشتند کتابی بر مسلمانان نازل شود، چون نازل شدن کتاب بر مسلمانان باعث می شود، دیگر تنها یهودیان اهلیت کتاب نداشته باشند، و این اختصاص از بین برود، و دیگران نیز اهلیت و شایستگی آن را داشته باشند. و این خود بخل بی مزه‌ای بود از یهود، چون یک وقت انسان نسبت بچیزی که خودش دارد بخل می‌ورزد، ولی یهود به چیزی بخل ورزیدند که خود مالک آن نبودند، علاوه بر اینکه با این رفتار خود، در سعه رحمت خدا و عظمت فضل او، با او معارضه کردند. این در صورتی بود که مراد باهل کتاب خصوص یهود باشد، و اما اگر مراد همه اهل کتاب از یهود و نصاری باشد در این صورت سیاق کلام، سیاق تصمیم بعد از تخصیص میشود، یعنی بعد از آنکه تنها در باره یهود صحبت می‌کرد، ناگهان وجهه کلام را عمومیت داد، بدین جهت که هر دو طائفه در پاره‌ای صفات اشتراک داشتند، هر دو با اسلام دشمنی می‌ورزیدند، و‌ای بسا این احتمال را آیات بعدی که می‌فرماید: (و قالوا لن یدخل الجنة الا من کان هودا او نصاری، و گفتند: داخل بهشت نمی شود مگر کسی که یهودی یا نصاری باشد)، و نیز می‌فرماید: (و قالت الیهود لیست النصاری علی شی ء، و قالت النصاری لیست الیهود علی شی ء، و هم یتلون الکتاب، یهود گفت: نصاری بر چیزی نیست، و نصاری گفت یهود دین درستی ندارد، با اینکه هر دو گروه، کتاب می خواندند) تایید کند. ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۴۷، برگرفته از مقاله «بخل اهل‌کتاب». |